Πανελλαδικές Εξετάσεις: Απαντήσεις θεμάτων Αρχαίων Ελληνικών

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2021

Σε συνεργασία του dimzoits.blogspot.com με το νέο φροντιστήριο

 

ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΓΕΛ

 

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Β5.  Τόσο στο παράλληλο όσο και στο πρωτότυπο κείμενο παρακολουθούμε τις απόψεις δύο στοχαστών αναφορικά με την λειτουργία της δικαιοσύνης  και της αδικίας ως παράγοντες κοινωνικής οργάνωσης.

 

Ο Καλλικλής στον διάλογό του με τον Σωκράτη υποστηρίζει ότι η αδικία, δηλαδή όπως την ορίζει, η υπεροχή του ικανότερου και του πιο δυνατού αποτελεί φυσική προαίρεση των ανθρώπινων όντων (Η ίδια ...αδύνατο) ενώ αντίθετα η δικαιοσύνη αποτελεί μια υποκριτική στάση. Ειδικότερα, θεωρεί ότι τα αδύναμα και χωρίς ιδιαίτερες δεξιότητες άτομα έχουν ορίσει ως δίκαιο την ισάξια αντιμετώπιση και τις ίσες απολαβές για όλους σε μια προσπάθεια τους να αποκρύψουν την ανικανότητά τους και να προσπαθήσουν να ελέγξουν και να αποδυναμώσουν τους πιο ισχυρούς (Φοβίζουν... αδικίας).

 

Στον αντίποδα, ο σοφιστής Πρωταγόρας  διατείνεται πως η αδικία είναι παράγοντας κατάλυσης της κοινωνικής οργάνωσης. Οι άνθρωποι ζούσαν διασκορπισμένοι, στα πρώτα στάδια της ύπαρξής τους, και για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο των άγριων ζώων δημιούργησαν ομάδες συμβίωσης, χωρίς όμως σταθερές δομές. Αδικούσαν ο ένας τον άλλον και δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν διότι δεν  υπήρχαν οι κατάλληλοι κανόνες για να επιβάλλουν δεσμεύσεις και περιορισμούς ώστε να εξασφαλιστεί η ενότητα και η συνοχή της κοινωνίας. Οι κανόνες αυτοί αποτελούν το μέσο για την συνύπαρξη των ατόμων αφού αποφεύγουν την αδικία σεβόμενοι το δίκαιο και τα δικαιώματα των συμπολιτών τους. 

 

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι ο Πρωταγόρας θεωρεί ότι η φυσική τάση του ανθρώπου είναι να ζει ελεύθερος στη φύση και ότι οι κοινότητες δημιουργήθηκαν από την ανάγκη των ανθρώπων για επιβίωση και ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών. Στο πλαίσιο αυτής της άποψης θα μπορούσε να ειπωθεί ότι  αυτή η συνύπαρξη αποτελεί ένα άτυπο κοινωνικό συμβόλαιο που υποχρεώνει τα άτομα να εξισωθούν και να στερηθούν ορισμένες ελευθερίες τους για να συνυπάρξουν. Αυτή όμως η υποχώρηση και η εξομοίωση, έστω και αν έχει εξαναγκαστικό χαρακτήρα, είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους. 

 

Σε διαφορετική περίπτωση, αν το δίκαιο του ισχυρού που υποστηρίζει ο Καλλικλής εφαρμοστεί στην πράξη επέρχεται αναστάτωση, ανισορροπία στις ανθρώπινες σχέσεις και αυτό οδηγεί στην ρήξη της κοινωνικής συνοχής.

 

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Γ1. Ο Άνυτος, λοιπόν, λόγω της κακής αγωγής του γιου του και της δικής του ανοησίας (ή απερίσκεπτης υπεροψίας) ακόμα και μετά από τον θάνατο του, έχει κακή φήμη. Ο Σωκράτης όμως επειδή εξύψωνε (ή εγκωμίαζε) τον εαυτό του στο δικαστήριο, τράβηξε πάνω του τον φθόνο και έκανε (ή παρότρυνε) περισσότερο τους δικαστές να τον καταδικάσουν σε θάνατο. Σε εμένα όμως φαίνεται ότι έτυχε τη μοίρα που αγαπούν οι θεοί (ή εγώ όμως νομίζω ότι από την εύνοια των θεών έχει αποκτήσει τέτοια τύχη).

 

Γ2. Στο απόσπασμα του Ξενοφώντος, Απολογία Σωκράτους, ο Ξενοφών σχολιάζει την ψυχική δύναμη με την οποία αντέδρασε ο Σωκράτης στην εναντίον του καταδικαστική απόφαση. Ο φιλόσοφος πλέκοντας το εγκώμιο του θεωρεί ότι αυτή η κατάληξη είναι αποτέλεσμα της εύνοιας των θεών (Σωκράτης δὲ διὰ τὸ μεγαλύνειν ἑαυτὸν ἐν τῷ δικαστηρίῳ φθόνον ἐπαγόμενος μᾶλλον καταψηφίσασθαι ἑαυτοῦ ἐποίησε τοὺς δικαστάς. ἐμοὶ μὲν οὖν δοκεῖ θεοφιλοῦς μοίρας τετυχηκέναι·). 

 

Παράλληλα το πιο δύσκολο κομμάτι της ζωής το απέφυγε και ο θάνατος που του έτυχε είναι ο πιο εύκολος (τοῦ μὲν γὰρ βίου τὸ χαλεπώτατον ἀπέλιπε, τῶν δὲ θανάτων τοῦ ῥᾴστου ἔτυχεν.) Επιπλέον επέδειξε τέτοια δύναμη ψυχής, γιατί αποφάσισε ότι γι' αυτόν ήταν καλύτερο να πεθάνει παρά να εξακολουθεί να ζει, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα υπηρετούσε το αγαθό. Έτσι ούτε και μπροστά στο θάνατο έδειξε δειλία, αλλά εύθυμα τον αποδέχτηκε και πλήρωσε το χρέος του σε αυτόν (ἐπεὶ γὰρ ἔγνω τοῦ ἔτι ζῆν τὸ τεθνάναι αὐτῷ κρεῖττον εἶναι, ὥσπερ οὐδὲ πρὸς τἆλλα τἀγαθὰ προσάντης ἦν, οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον ἐμαλακίσατο, ἀλλ’ ἱλαρῶς καὶ προσεδέχετο αὐτὸν καὶ ἐπετελέσατο).

 

Ο Ξενοφών, λοιπόν, επιβραβεύει τη σοφία και τη γενναιότητα του Σωκράτη και μάλιστα τον θεωρεί τόσο ξεχωριστό που σχολιάζει ως πιο τυχερό άνθρωπο τον οποιονδήποτε μαθητή μαθήτευσε δίπλα σε δάσκαλο  πιο χρήσιμο από τον φιλόσοφο (ἐγὼ μὲν δὴ κατανοῶν τοῦ ἀνδρὸς τήν τε σοφίαν καὶ τὴν γενναιότητα οὔτε μὴ μεμνῆσθαι δύναμαι αὐτοῦ οὔτε μεμνημένος μὴ οὐκ ἐπαινεῖν. εἰ δέ τις τῶν ἀρετῆς ἐφιεμένων ὠφελιμωτέρῳ τινὶ Σωκράτους συνεγένετο, ἐκεῖνον ἐγὼ τὸν ἄνδρα ἀξιομακαριστότατον νομίζω.).

 

Σχολιασμός των θεμάτων του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών από τις φιλολόγους Βατζάκα Υπαπαντή και Ελένη Παπαϊωάννου 

 

Όσον αφορά στα θέματα του Διδαγμένου κειμένου, το δοθέν για εξέταση απόσπασμα προέρχεται από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα και αποτελεί κομμάτι της ύλης που υπήρχε στην ύλη της Γ΄Λυκείου πριν τις τελευταίες αλλαγές της. 

 

Από αυτήν την άποψη ήταν ένα από τα πλέον αναμενόμενα προς εξέταση κείμενα και δεν πρέπει κανένας υποψήφιος να αιφνιδιάστηκε από τη συγκεκριμένη επιλογή της επιτροπής εξετάσεων. 

 

Το αντικείμενο που πραγματεύεται το απόσπασμα είναι η προσφορά της πολιτικής αρετής από τον Δία στους ανθρώπους ως απαραίτητο στοιχείο για τη συγκρότηση των κοινωνιών. 

 

Σε κάθε περίπτωση το προς εξέταση κείμενο καθώς και ο παρατηρήσεις που το συνόδευαν ήταν για τους καλά προετοιμασμένους μαθητές, οι οποίοι δεν θα πρέπει να αντιμετώπισαν κάποιες ιδιαίτερες δυσκολίες.